Görevsiz Mahkemece Verilen Tedbir Kararı
Yetkisiz veya görevsiz mahkemenin verdiği tedbir kararının akıbeti ne olur?
Dava dilekçesi ile beraber asıl taleplerin yanında dava konusu şey üzerinde ihtiyati tedbir kararı verilmesi talep edilmiş olabilir. Davanın görüldüğü mahkeme esas hakkında inceleme yapmadan önce dosyada tedbir kararı vermiş, sonrasında ise dosyada görevsizlik veya yetkisizlik kararı vermişse tedbir kararının durumu ne olacaktır? Tedbir kararı kendiliğinden kalkar mı?
HMK 397. maddesinin 2. fıkrası “İhtiyati tedbir kararının etkisi, aksi belirtilmediği takdirde, nihai kararın kesinleşmesine kadar devam eder.” şeklindeki düzenlemesi ile nihai kararın kesinleşmesine kadar devam edeceğini belirtmiştir. Bu durumda görevsizlik ve yetkisizlik kararı da bir nihai karar olduğundan bu karar kesinleşene değin tedbir kararı uygulanması devam etmektedir.
Görevsizlik veya yetkisizlik kararı veren mahkeme bu kararı ile dosyadan el çekmiş olduğundan artık bu aşamadan sonra tedbir talebi hakkında değerlendirme yapması ihtiyati tedbir kararı vermesi mümkün olmayacaktır. Esas mahkeme dosyadan görevsizlik ve yetkisizlik kararı vermiş olmakla dosyadan el çekmiş olduğundan, istinaf kanun yolu açıksa esas hakkında görevli ve yetkili mahkeme istinaf mahkemesi olacaktır. Bu sebeple ihtiyati tedbir kararı verilmesinde de esas mahkeme olarak istinaf mahkemesi yetkili olacaktır.
Tedbir kararına itiraz
İhtiyati tedbir kararı verilebilmesi için gerekli şartlar HMK 389’da düzenlenmiştir. Esas hakkında davaya bakan veya esas hakkında davaya bakmakla görevli ve yetkili mahkeme tarafından HMK 389 şartlarının varlığı halinde ihtiyati tedbir kararı verilebilir.
HMK 389’a göre mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkânsız hâle geleceğinden veya gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hâllerinde, uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir. Yargılama süresince dava konusu mal veya şey değişme yaşanması, üzerinde bir hak tesis edilmesi, elden çıkarılması gibi sebeplerle hakkın elde edilmesinin zorlaşacağı yahut imkansızlaşacağı yönünde hakimin takdiri söz konusudur.
İhtiyati tedbir kararına karşı, dinlenmeksizin aleyhine tedbir kararı verilmiş olan taraf tedbir kararına karşı itiraz edebilir. Tebir kararına itiraz üzerine mahkeme, dinlemek üzere tarafları davet eder; gelmedikleri takdirde dosya üzerinden inceleme yaparak kararını verir. İtiraz üzerine mahkeme, tedbir kararını değiştirebilir veya kaldırabilir. Mahkemenin itiraz üzerine verdiği karara karşı kanun yollarına başvurulabilir.
HMK 394/5 ‘e göre İhtiyati tedbir kararının uygulanması sebebiyle menfaati açıkça ihlal edilen üçüncü kişiler de ihtiyati tedbiri öğrenmelerinden itibaren bir hafta içinde ihtiyati tedbirin şartlarına ve teminata itiraz edebilirler.